मान्सूनचा परतीचा प्रवास लांबणार? ला निनाच्या प्रभावामुळे ऑक्टोबरमध्येही पावसाची शक्यता; हवामान तज्ज्ञ माणिकराव खुळे यांचा अंदाज

माणिकराव खुळे: राज्यात मान्सूनच्या परतीचा प्रवास (Monsoon Withdrawal) लांबण्याची शक्यता असून, ऑक्टोबरच्या पहिल्या आठवड्यातही पावसाचा अंदाज कायम आहे. सप्टेंबरअखेरीस ‘ला निना’ (La Niña) सक्रिय होत असल्याने यावर्षी सरासरीपेक्षा अधिक पाऊस पडेल, असा अंदाज हवामान शास्त्रज्ञ माणिकराव खुळे यांनी वर्तवला आहे.

पुणे, दि. २६ सप्टेंबर २०२५:

राज्यात मान्सूनच्या परतीच्या प्रवासाची चर्चा सुरू असतानाच, हवामान तज्ज्ञांनी ऑक्टोबर महिन्याच्या सुरुवातीलाही पावसाची शक्यता वर्तवल्याने शेतकऱ्यांच्या चिंतेत भर पडली आहे. साधारणपणे ५ ऑक्टोबरच्या दरम्यान महाराष्ट्रातून मान्सूनचा परतीचा प्रवास सुरू होतो, मात्र यावर्षी ही प्रक्रिया लांबण्याची दाट शक्यता आहे. यामागे सप्टेंबर महिन्याच्या अखेरीस सक्रिय होणारा ‘ला निना’ घटक कारणीभूत ठरू शकतो, असे मत हवामान विभागाचे निवृत्त शास्त्रज्ञ माणिकराव खुळे यांनी व्यक्त केले आहे.

ऑक्टोबरच्या सुरुवातीलाही राज्यात पाऊस

राज्यात सध्या पावसाचा जोर कायम असून, हवामान अंदाजानुसार (Weather Forecast) १ आणि २ ऑक्टोबर रोजीही काही भागांमध्ये पावसाची शक्यता आहे. सामान्यतः ५ ऑक्टोबरपासून मान्सून परतीला लागतो आणि पुढील ५ ते ६ दिवसांत तो राज्याच्या बाहेर जातो. मात्र, ऑक्टोबरच्या सुरुवातीलाच पावसाचा अंदाज असल्याने परतीचा प्रवास कधी सुरू होणार, आणि परतीच्या प्रवासातही पाऊस पडणार का, असा प्रश्न शेतकरी वर्गातून विचारला जात आहे.

मान्सूनच्या परतीचा प्रवास सरासरी तारखेपेक्षा लांबणार

यावर बोलताना माणिकराव खुळे यांनी स्पष्ट केले की, मान्सूनच्या परतीची ५ ऑक्टोबर ही केवळ सरासरी तारीख आहे. ती दरवर्षी निश्चित नसते. मान्सूनचा परतीचा प्रवास हा जागतिक हवामान प्रणालींवर अवलंबून असतो. यावर्षीच्या विशिष्ट परिस्थितीमुळे मान्सूनचा परतीचा प्रवास १५ ऑक्टोबर किंवा त्यानंतरही लांबण्याची शक्यता नाकारता येत नाही.

‘ला निना’च्या आगमनाचा पावसावर काय परिणाम?

यावर्षी मान्सूनच्या उत्तरार्धात हवामानावर मोठा परिणाम करणारी ‘ला निना’ प्रणाली सक्रिय होण्याची शक्यता आहे. खुळे यांच्या मते, सप्टेंबर महिन्याच्या अखेरीस ‘ला निना’ डोकावण्याची चिन्हे आहेत. ‘ला निना’मुळे समुद्राच्या तापमानात बदल होऊन पावसासाठी पोषक वातावरण निर्माण होते, ज्यामुळे मान्सूनचा मुक्काम वाढू शकतो आणि परतीचा पाऊसदेखील जोर धरू शकतो.

दीर्घकालीन अंदाजानुसार सरासरीपेक्षा जास्त पाऊस अपेक्षित

खुळे यांनी दिलेल्या दीर्घ पल्ल्याच्या अंदाजानुसार, यावर्षी महाराष्ट्रात सरासरीच्या १०९% पाऊस अपेक्षित आहे. आतापर्यंत जून, जुलै आणि ऑगस्ट या तीन महिन्यांत झालेला पाऊस हा सरासरी इतकाच आहे. त्यामुळे १०९% पावसाचे भाकीत खरे ठरण्यासाठी सप्टेंबर महिन्याच्या शेवटच्या आठवड्यात आणि ऑक्टोबरच्या सुरुवातीला चांगला पाऊस होणे अपेक्षित आहे. आतापर्यंत झालेला पाऊस आणि आगामी काळात अपेक्षित असलेला पाऊस मिळून राज्याची सरासरी ओलांडली जाईल, असे खुळे यांनी नमूद केले.

ऑक्टोबरच्या पहिल्या आठवड्यात कुठे असेल उघडीप, कुठे बरसणार सरी?

ऑक्टोबरच्या सुरुवातीला राज्यात सर्वत्र पाऊस नसला तरी काही भागांना पावसाचा तडाखा बसेल, तर काही ठिकाणी उघडीप मिळेल.

उघडीप मिळणारे जिल्हे: नाशिक, खान्देशातील काही भाग, कोल्हापूर, सांगली आणि सोलापूरच्या काही भागांत ३ ते ८ ऑक्टोबर दरम्यान बऱ्यापैकी उघडीप मिळू शकते. मात्र, उत्तर सोलापूरला उत्तर कर्नाटकातील पावसाचा प्रभाव जाणवू शकतो.
पावसाची शक्यता असलेले भाग: या काळात कोकण आणि विदर्भात पावसाची शक्यता कायम राहील. तसेच, मध्य महाराष्ट्रातील सातारा, पुणे आणि अहमदनगर (अहिल्यानगर) या जिल्ह्यांमध्येही पावसाची शक्यता वर्तवण्यात आली आहे.

एकंदरीत, मान्सूनचा परतीचा प्रवास लांबणार असून, शेतकऱ्यांनी पिकांच्या काढणीचे नियोजन हवामानाचा अंदाज घेऊनच करावे, असा सल्ला तज्ज्ञांनी दिला आहे.